شهرستان گنبد کاووس با 55 درجه و 18 دقیقه طول جغرافیایی و 37 درجه و 17 دقیقه عرض جغرافیایی در قسمت شمالی و مرکزی استان گلستان واقع شده و از شمال با کشور ترکمنستان، از جنوب با شهرستانهای آزادشهر و رامیان، از شرق با شهرستانهای مراوه تپه، کلاله و مینودشت و از غرب با شهرستان آق قلا محدود می شود. وسعت شهرستان 32 /5071 کیلومتر مربع  و 81 /24 درصد از مساحت استان می باشد.

تقسیمات کشوری

شهرستان گنبد کاووس  بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای دو بخش و 6 دهستان و 167 آبادی دارای سکنه و 10 آبادی خالی از سکنه می باشد. بخشهای این شهرستان شامل بخش مرکزی به مرکزیت شهر گنبد کاووس و 4 دهستان به نام آق آباد ، باغلی مراما، سلطانعلی و فجر و بخش داشلی برون به مرکزیت شهر اینچه برون و 2 دهستان اترک و کرند می باشد.

نقشه شهرستان گنبدکاووس به تفکیک بخش و دهستان

پیشینه تاریخی

این شهرستان به دلیل وجود بلندترین برج آجری جهان که در سال 1391 بعنوان یک اثر تاریخی و ایرانی در یونسکو ثبت جهانی شده است با 70  متر ارتفاع به نام گنبد کاووس نامگذاری شده است. این برج در سال 397 هجری قمری به دستور امیر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری که مردی کریم- دانشمند- ادب دوست و شاعر پرور بوده بنا شده است و با  قدمت 1030 ساله با شکوه و بی نظیر همچون مردمانش پابرجا و استوار مانده است و از لحاظ پیشینه تاریخی ورکان- هیرکان – هیرکانیه و گرگان نام هایی است  که از پیش از اسلام به این سرزمین اطلاق شده است که بعد از اسلام جرجان نامیده شده و از دوره تیموری به بعد گنبد قابوس و از سال 1316 گنبد کاووس نامگذاری شده است. بر اساس کاوش باستان شناسان و آثار تاریخی برجای مانده سابقه تمدن و آبادانی این منطقه به 6 هزار سال قبل بر می گردد. جرجان از شهرهای قدیمی بوده و در سال 98 هجری قمری یزید بن سهلب عرب این شهر را تصرف کرده و خرابی هایی در حین جنگ وارد کرده است گرچه بعدها مرمت شده ولی در اثر تهاجم تیموریان و مغول ها عظمت و آبادانی آن از بین رفته است. علاوه بر شهر جرجان ، دیوار دفاعی گرگان ( اسکندر )که مربوط به دوره ساسانیان بوده .از آثار تاریخی  و باارزشمندی است که از قسمت شمال و شمال شرقی شهرستان عبور می کند و از دیگر آثار تاریخی و مذهبی این شهرستان زیارتگاه امامزاده یحیی بن زید نوه امام زین العابدین (ع) است که دارای بنای بزرگ و محوطه ای وسیع و رواق  آیینه کاری شده است. از اثر تاریخی ارزشمند این زیارتگاه وجود محراب و گچ بری های انجام شده مربوط به دوره سلجوقی در جوار ضریح  مطهر آن امام است و این مقبره در نزدیکی شهر تاریخی جرجان درجنوب غربی شهرگنبد کاووس فعلی است.

آب و هوا

شهرستان گنبد کاووس از نظر آب و هوای جز اقلیم مدیترانه ای به حساب آمده که دارای فصل تابستان نسبتا گرم و خشک بوده طوریکه 150 تا 200 روز از سال آبی خشک می باشد. موقعیت طبیعی شهرستان به گونه ای است که بر پدیده های اقلیمی خصوصا بارندگی تاثیر فراوانی می گذارد که عمدتا به دلیل کاهش ارتفاعات رشته کوههای البرز شرقی در این منطقه و دور شدن از دریا میزان بارندگی آن بین 200 میلی متر و حداکثر 400 میلیمتر در سال می باشد که هرچه به طرف شمال (نوار مرزی) پیش می رویم از میزان بارندگی کاسته شده طوریکه به میزان 100 تا 150 میلیمتر در طول سال می رسد. وقوع بلایای طبیعی از جمله خشکسالی ، سیل و طوفان ار پدیده های طبیعی و حوادث غیر مترقبه این شهرستان است که خسارت هنگفتی به تولیدات ، تاسیسات و زندگی اقتصادی و معیشتی مردم وارد می سازد.

منابع آب

حوزه های آبریز شهرستان کاووس عمدتا رودخانه ها دایمی و فصلی جاری در این سرزمین به شرح زیر می باشد.

- گرگانرود: این رود که از دامنه های شمالی رشته کوههای البرز شرقی و دامنه ارتفاعات خراسان و کوههای آلاداغ در بجنورد سرچشمه  می گیرد و در پشت سد مخزنی گلستان واقع در شرق شهرستان ذخیره می شود.

- رود اترک: این رود از شمال قوچان و از کوههای هزارمسجد خراسان سرچشمه می گیرد و پس از عبور از نواحی کوهستانی بجنورد به طول 120 کیلو متر مرز بین المللی مشترک ایران و ترکمنستان را شکل داده و مجموعا با داشتن 500 کیلومتر طول بعد از طی مسیر و سیراب کردن اراضی واقع در بخش مرکزی داشلی برون پشت تالاب بین المللی آلماگل- آجی گل و آلاگل و سد دانشمند ذخیره می شود.

- بایرام شالی و قره تکن: این رودخانه فصلی بوده و از حوزه فرعی رودخانه قره چای رامیان سرچشمه می گیرد و با احداث بندهای انحرافی در حوزه اراضی دهستان  باغلی مرامه مورد بهره برداری کشاورزان قرار می گیرد.

- رودخانه چهل چای: از کوههای بلند شمال و شرق مینودشت سرچشمه گرفته و در پایین دست امامزاده یحیی بن زید به گرگانرود می ریزد.

برای تامین و ذخیره سازی آب مورد نیاز کشاورزان سدها و آب بندان هایی درحوزه آبریز شهرستان به نام های سد گلستان، سد دانشمند، سد بوستان، سدهای ایمر 1 و 2، سد(آب بندان)  اینچه برون،  سد آلاگل و سد وشمگیر  احداث شده که قابلیت ذخیره سازی 220میلیون مترمکعب آب را دارند.

ویژگیهای جمعیتی شهرستان گنبد کاووس

براساس سرشماری نفوس و مسکن سال 1395 شهرستان گنبد کاووس دارای 97147 خانوار و 348744 نفر جمعیت بوده است که از این تعداد 175480نفر مرد و 173263نفر زن می باشد .

ظرفیت کشاورزی